ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

Η Ιερά Μονή Κρεμαστών, ένα από τα ιστορικότερα Μοναστήρια της Κρήτης, υψώνεται στη Βόρεια-Ανατολική πλαγιά του βουνού καβαλαρά, κοντά στο χωριό Βρύσες Μεραμβέλλου, σε υψόμετρο 397 μ. και σε απόσταση δύο περίπου χιλιομέτρων από την Νεάπολη. Μία σωστική κιβωτός που στάλθηκε θεόσταλτα σε επίλεκτη, από πλευράς φυσικής ομορφιάς, κατάφυτη τοποθεσία. Χτισμένη πάνω στα βράχια, μετέωρη, σαν να κρέμεται, ένα εύοσμο άνθος μέσα σε τοπίο γραφικού αχειροποίητου πίνακα ζωγραφικής. Ένας μικρός παράδεισος με τρεχούμενα πηγαία νερά που περιβάλλεται από πανύψηλους και αιωνόβιους πρίνους, πεύκα και κυπαρίσσια. Το κελαίδημα των πουλιών αντηχεί στα αυτιά των προσκυνητών ως ψαλμωδία αγγελική, μέσα στην ουράνια ησυχία και γαλήνη του. Θα έλεγε κανείς ότι αποτελεί ίσως το μοναδικό μέρος στην περιοχή αφού συνδιάζει τόσες ομορφιές με τόση αρμονία. Ο Θεός το ευλόγησε και το χαρίτωσε προσφέροντας το δώρο ανεκτίμητης αξίας στο τόπο μας. Τα Κρεμαστά είναι τόπος ευλογημένος από το θεό και προνομιούχος από τη φύση.

Το τοπονύμιο <<Κρεμαστά>> το πήρε λόγο αυτής ακριβώς της θέσης της, η οποία φαίνεται από μακριά, σαν να κρέμεται στην πλαγιά.

Το καθολικό της Μονής είναι αφιερωμένο στους Αγίους Ταξιάρχας , εορτάζει στις 8 Νοεμβρίου, δεσπόζει στην Βόρεια πλευρά του συγκροτήματος και ανήκει στον αρχιτεχτονικό τύπο του μονόχωρου καμαροσκέπαστου. Δεν είναι ένα μεγάλο καθολικό, και παρόλο τις ωραίες πελεκημένες πέτρες στην πόρτα και τα παράθυρα, δεν εντυπωσιάζει με την επιβλητικότητα του, οικοδομεί όμως με την ταπεινότητα του.

Το τέμπλο του Καθολικού της Μονής αποτελεί το ομορφότερο στολίδι του Ναού, αφού είναι ξυλόγλυπτο άριστης τεχνοτροπίας. Χρονολογείται ότι φιλοτεχνήθηκε γύρω στο 1866 και είναι έργο του Ιωάννη Μακράκη ξυλογλύπτου της εποχής εκείνης. Μετά την αναπαλαίωση της Μονής το τέμπλο συντηρήθηκε , όπως επίσης και οι εικόνες του.

Η ανάγλυφη κτητωρική επιγραφή στο υπέρθυρο της εισόδου του Ναού μαρτυρεί πως το Μοναστήρι ιδρύθηκε στα τέλει του 16 ου αιώνα το 1593, στο τέλος της ενετοκρατίας και κτήτωρ της Μονής ήταν ο Μητροφάνης ο Αγαπητός .

ΑΦΓ΄ (1593) ΟΥΤΟΣ Ο ΤΟΥ ΤΑΞΙΑΡΧΟΥ ΝΑΟΣ ΥΠΟ ΜΗΤΡΟΦΑΝΟΥΣ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΤΟΥ ΑΓΑΠΗΤΟΥ ΟΙΚΟΔΟΜΗΤ(Η)

Ο αναφερόμενος κτήτωρ της Μονής ανέγειρε το Μοναστήρι δίνοντας σε αυτό όλη του την προσωπική περιουσία. Στο Καθολικό της Μονής ιδιαίτερο ενδιαφέρον μας προκαλεί ο στολισμός της πέτρινης πλάκας της Αγίας Τραπέζης με ανάγλυφα φύλλα αμπέλου μετά προτομής του Χριστού και την επιγραφή <<ΑΧΚΒ΄ (1622) Απριλίου υπό Νικηφόρου Ιερομονάχου Ανιφαντή οικοδομιτή >>.

Η κύρια φάση της κατασκευής του Μοναστηριού διήρκεσε από το 1593 μέχρι το 1622. Λόγω της θέσεώς του το Μοναστηριακό συγκρότημα έχει φρουριακό χαρακτήρα με δύο κεντρικές εισόδους στο νότιο τμήμα, που ανταποκρίνονται στις διαφορετικές λειτουργίες των κτισμάτων που διαμορφώθηκαν σταδιακά. Η μία είσοδος χρησιμεύει μόνο για την είσοδο στον προαύλιο χώρο, στα κελιά και στο Ναό και η άλλη εξυπηρετούσε γεωργικές δραστηριότητες, αλετρουβιδίου, φούρνου, στάβλων και τα λοιπά.

Το Μοναστήρι των Κρεμαστών ήταν ένα από τα πλουσιότερα Μοναστήρια, όχι μόνο του Νομού Λασιθίου αλλά και ολόκληρης της Κρήτης , πράγμα που διευκόλυνε την κοινωφελή δράση της, την συντήρηση του σχολείου της αλλά και την οικονομική ενίσχυση για την ανοικοδόμηση εκκλησιών και σχολείων στα γύρω χωριά. Το Δημοτικό σχολείο του χωριού των Βρυσών είναι χτισμένο σε οικόπεδο που δωρεάν παραχώρησε η Μονή